Paardenwelzijn

Laten we dan eerst eens kijken wat voor dieren paarden eigenlijk zijn en wat het ‘natuurlijke’ gedrag van paarden is. 

De genen van een paard van nu zijn nog hetzelfde als die van de paarden die 4000 jaar geleden in het wild leefden. Als we kijken naar de gedragingen van deze wilde paarden, kunnen we veel leren over hoe we onze eigen paarden gezond en gelukkig kunnen houden. 

Natuurlijk zijn wilde paarden niet helemaal te vergelijken met onze gedomesticeerde paarden. Wilde paarden leven korter. Verwondingen die wij makkelijk kunnen behandelen kunnen voor paarden in het wild de dood betekenen. Maar we kunnen wel leren van wilde paarden hoe we het leven van onze paarden kunnen verbeteren door zoveel mogelijk aan de natuurlijke behoeften te voorzien. En niet te denken vanuit onze behoeften en gemak.

Er zijn 5 gedragingen van wilde paarden die van essentieel belang zijn voor de mentale en fysieke gezondheid van onze paarden:

1. Wilde paarden bewegen veel. Ze zijn op zoek naar voedsel, water en rustplekken. Hun verteringssysteem heeft zich aangepast op constant bewegen en eten. Om hun verteringssysteem optimaal te laten werken, zou een paard continu toegang moeten hebben tot ruwvoer en continu moeten kunnen bewegen. Paarden in het wild blijven ook in beweging omdat het een prooidier is en op deze manier minder makkelijk te vangen door een roofdier. Vluchtgedrag, beweging, is de eerste verdediging van een paard.Een ander voordeel van het bewegen is het effect op de hoeven. Doordat ze op verschillende soorten grond lopen, slijten de hoeven natuurlijk af, zijn ze flexibel en hebben ze een goed bloedcirculatie.
2. Wilde paarden eten bijna continu ruwvoer. Ze eten van alles: prairiegras, mossen, takken, boomschors, riet, bladeren, kruiden en andere planten. Voor deze verschillende voedselbronnen leggen ze dagelijks kilometers af. Een klein beetje eten hier, een klein beetje knabbelen daar en weer op zoek naar een ander plantje of water. Het spijsverteringssysteem van een paard is er dan ook op gebouwd om meerdere kleine maaltijden per dag te verteren. Een paard maakt continu maagzuur aan, in plaats van alleen als er iets verteerd moet worden. Voor een optimale gezondheid moet een paard dus altijd wat te knabbelen hebben. 
3. Wilde paarden eten het grootste gedeelte van de tijd van de grond. Deze positie van het hoofd zorgt ervoor dat ze kleinere beetjes voedsel per keer in hun mond nemen, goed kunnen kauwen en het voedsel beter mengt met het speeksel. Dit alles zorgt voor een goede vertering en minder risico op slokdarmverstopping en koliek. Hoe beter een paard zijn voedsel kan verteren, hoe beter de voedingsstoffen worden opgenomen in het lichaam. 
4. Wilde paarden leven in kuddes. Paarden zijn zeer sociale dieren die in een kudde horen te leven. Ze zijn ook prooidieren en in een kudde vinden ze veiligheid en bescherming. Hoe meer paarden in een kudde, hoe meer ogen en oren mogelijk gevaar kunnen opmerken. Wilde paarden willen niet van een kudde gescheiden worden, omdat de kans om opgegeten te worden dan zeer groot is. Verwijderd worden uit een kudde levert stress en kwetsbaarheid op.
5. Wilde paarden communiceren met elkaar. Paarden communiceren met elkaar door geluidjes, lichaamstaal, geuren, oren, ogen, neus, staart en hun energie (eigenschappen waar wij als paardencoaches graag gebruik van maken). Door hun natuurlijke vluchtinstinct is het heel belangrijk om te kunnen communiceren. Ook discipline bijbrengen, leiderschap tonen en grenzen aangeven doen paarden door middel van communiceren. Soms kan dit er best hard aan toe gaan door te bijten, dreigen, trappen en duwen. Een andere belangrijke vorm van communicatie is lichamelijk contact. Door elkaar te verzorgen en te groomen ontwikkelen ze een band en kweken ze onderling vertrouwen. 

Bij de paardencoaches is het paardenwelzijn ook aan de orde van de dag. Je kan immers alleen coachen met een paard wat goed in zijn vel zit. We doen allemaal ons best binnen de mogelijkheden die we hebben. Tijd, geld, ruimte en andere dingen spelen natuurlijk allemaal mee. Maar wat heeft een paard nodig om een gezond en gelukkig leven te hebben?

In augustus 2019 is in het wetenschappelijke tijdschrift Animals een onderzoek gepubliceerd ‘Housing horses in individual boxes is a challenge with regard to welfare’. In het Nederlands: ‘Paarden huisvesten in individuele boxen is een uitdaging met betrekking tot welzijn’.

De conclusies van het wetenschappelijke onderzoek liegen er niet om. Hoe zorg je dat het welzijn van je individueel in een paardenbox gehouden paard op peil blijft? Conclusie: dat lukt je niet. De enige manier om het welzijn van je paard te waarborgen is door rekening te houden met zijn natuurlijke behoeften. Je paard heeft zoveel mogelijk vrije beweging, interactie met soortgenoten en zoveel mogelijk vrije toegang tot ruwvoer nodig. Dat lukt niet in een paardenbox.

Andere conclusies uit dit wetenschappelijk onderzoek zijn: Apart staan in een paardenbox verhoogt de kans op luchtzuigen en weven. Paarden die in een individuele box worden gehuisvest vertonen vaker agressief gedrag naar mensen en stress gerelateerd gedrag. Bovendien zijn ze, naarmate ze langer en vaker in een box leven, vaker apathisch.

Uit onderzoek van de Britse organisatie Human Behavior Change for Animals (HBCA) is gebleken dat de hoofdoorzaak van de meeste welzijnskwesties voor paarden, menselijk gedrag is. Passie en toewijding genoeg in de paardenwereld, maar er is een gebrek aan kennis over wat paarden écht nodig hebben. Ook de ‘definitie’ van paardenwelzijn krijgt telkens een andere invulling. ‘Welzijn’ in de goede betekenis van het woord houdt in dat het dier zich goed moet voelen, niet alleen dat het dier overleeft. Het betekend dat het dier een leven heeft dat de moeite waard is om te leven. Volgens Debbie Busby, PhD en vertegenwoordigster van de HBCA helpen er vier fasen ons in de verandering van gedrag ten opzichte van het paard:

• Proces: mensen moeten gemotiveerd en capabel zijn én de mogelijkheid hebben om te veranderen.
• Psychologie: de juiste benadering gebruiken om mensen te laten veranderen, niet door met het vingertje te wijzen, maar door in discussie te gaan met elkaar.
• Omgeving: de verandering in menselijk gedrag moet ondersteund worden in het dagelijks leven van de eigenaar, in zijn/haar thuis situatie, relatie, werk, cultuur enzovoort.
• Acceptatie: mensen moeten zich betrokken voelen bij het proces van verandering en dit accepteren als hun eigen keuze en doel. 

Verandering is een proces, aldus Debbie Busby. Het gaat niet altijd alleen over het tot zich nemen van kennis, maar is veel complexer. 

In een land als Nederland waar de welvaart voor mensen op een hoog peil staat, mogen we verwachten dat er ook genoeg aandacht, tijd en geld is om het welzijn van dieren, waaronder paarden, op een verantwoord niveau te hebben en waar nodig te verbeteren.

Begin 2014 is daarom het Keurmerk Paard en Welzijn (KWP) ontwikkeld en in de markt gezet. In het najaar van 2017 is dit Keurmerk opgenomen door de sectorraad Paarden. Zij heeft voor het beheer van het Keurmerk de Stichting Welzijn Paard opgericht.

Een commissie van deskundigen hebben de eisen en de inhoudt van het keurmerk bestudeerd en hebben adviezen uitgebracht hoe het keurmerk verder in te richten en uit te rollen in de Nederlandse paardenhouderij. Het Keurmerk Paard en Welzijn wordt ondersteund door grote sectorpartijen zoals de KNHS en de FNRS. Belangrijk uitgangspunt voor het keurmerk is de Welzijnsmonitor Paardenhouderij die in 2012 is ontwikkeld door Wageningen UR. Hierbij is het succesvol initiatief van KPW: de 10 geboden van het paard opgenomen.